آفتاب غدیر از دیدگاه بیگانگان
*- دكترسيّد مهدي جوادي
امروزه بر کسی پوشیده نیست که زبان ها از گفتن، دیده ها از دیدن و قلم ها از نوشتن، پیرامون شخصیتی چون حضرت علی (ع) که شایستگی به حق ایشان را خداوند متعال و خاتم پیامبران ستوده است، ناتوان است. و گرچه قرن هاست که کسانی با توانایی های خاص خویش، در صدد برآمده اند تا بخشی از ابعاد شخصیتی منحصر به فرد پیشوای نخست شیعیان را ترسیم نمایند، لکن باید اذعان نمود که به گفته ی محمد عبده (م1323ق) درمقدمه ی "فی ظلال نهج البلاغه" تالیف علامه شیخ محمد جواد مغنیّه(م1400ق)،"شخصیت امام علی(ع) ازبرترین شخصیت هایی است که تاریخ تاکنون شناخته است وما تنهابخشی ازویژگی های شخصیتی ایشان رامورد بحث قرار داده ایم."وبرهمین اساس،جایگاه واقعی آن حضرت همچنان ناشناخته است.
در عین حال، نه تنها از میان پیروان آن حضرت کسانی با عناوینی همچون "جاذبه و دافعه ی علی(ع) "،" علی (ع) بنیانگذار وحدت"، "علی(ع) مرد تنها "،"علي(ع)حقيقتي برگونه ی اساطير" و. و نیز آثاری از چهره های برجسته ی اهل سنت همانند "فضائل امیر المؤمنین علی بن ابیطالب(ع)" نوشته ی احمد بن حنبل (م ۲۴۱ هـ) ازامامان مذاهب چهارگانه ی اهل سنت ،که ازاهمیت خاصی دراین باره برخورداراست، "الخصائص فی مناقب علی بن ابی طالب(ع)" نوشته ی عبدالرحمن احمد نسائی (م ۳۰۳ هـ)،ازصاحبان "صحاح ستّه"اهل سنت ،"فضائل علی بن ابی طالب(ع)" نگاشته ی محمد بن جریر طبری (م ۳۱۰ هـ)، "فضائل علی(ع)" تالیف حاکم نیشابوری (متوفای ۴۰۵ هـ) ، "اسنی المطالب فی مناقب سیدنا علی بن ابی طالب(ع)" نوشته ی محمد بن محمد جزری (م ۸۳۳ هـ) ، کتاب " امام علی بن ابی طالب (ع)" تالیف عبدالفتّاح عبدالمقصود ، ونیز،درقالب "شرح نهج البلاغه" ازجمله ابن ابی الحدید (م656ق)،فقیه شافعی واصولی معتزلی دربیست جزء ،در این باره به نگارش پرداخته اند، بلکه از میان مسیحیان و حتی مادیگرایان هم کسانی در باره امام علی (ع)، کتاب ها نوشته و اظهار نظر كرده اند.
لذا در این سطور، بر اساس حدیث " الفضل ما شهدت به الاعداء" وبیت:
خوشتر آن باشد كه وصف دلبران گفته آيد در حدیث ديگران
به پاره ای از نظرات غیر مسلمانان درباره جایگاه علی (ع)،علت شهادت آن انسان بی همتا و وظیفه نسل کنونی بشر در قبال علی اشاره می شود.
جبران خلیل جبران ،از نویسندگان مسیحی، شخصیت علی را چنین توصیف می کند :" به عقیده من فرزند ابوطالب اولین عربی بود که ملازمت و مجاورت روح کلی را برگزید و با آن دمساز و همراز شب گردید. او نخستین عربی بود که دو لبش آهنگ ترانه روح کلی را به گوش مردمی منعکس ساخت که پیش از آن این نغمه را نشنیده بودند و بدین جهت، در میان راه های پر فروغ بلاغت او و تاریکی های گذشته خود حیران ماندند. پس ،هر کسی شیفته و دلداده او گشت شیفتگی و دلدادگی اش به رشته های فطرت بسته است و هر کس با او دشمنی نمود از فرزندان جاهلیت است". نیز شبلی شمیل، از پیشوایان منطق مادی در این باره می گوید: " علی(ع) یکتا نسخه زمان بود که جهان شرق و غرب در عالم قدیم و جدید صورتی به سان این نسخه که مطابق اصل باشد به خود ندیده است ."و نویسنده نامی لبنان، میخائیل نعیمه، شخصیت امام علی را جامع الاطراف عنوان کرده و می نويسد:" قدرت نهایی و قهرمانی امام تنها در حدود میدان های جنگ نبود، قهرمانی بود در صفای بصیرت و طهارت وجدان و سحر بیان و حرارت ایمان و عمق روح انسانیت و بلندی همت و نرمی طبیعت و یاری محروم و رهایی مظلوم از چنگال م و ظالم، و فروتنی برای حق به هر صورت و مظهری که حق برایش تجلی نماید . این نیروی قهرمانی، همیشه محرک و انگیزه شده است گرچه روزگارها از آن بگذرد، امروز و هر روز که شوق ما برای پی ریزی بنای صالح و فاضلانه شدید شود، به سوی آنان باز می گردیم.، راستی بر هر مورخی هرچه هوشمند و نابغه باشد، محال است که بتواند تصویری کامل از عظیمی مانند علی به دست تو دهد، گرچه در هزار صفحه باشد.، زیرا آنچه این قهرمان مرموز عرب تفکر و تامل نموده، گفته و عمل کرده و درمیان خود و پروردگار می بوده است ،نه گوشی شنیده و نه چشمی دیده و آن بسیار بسیار بیش از آن است که به دستش نمودار یا به زبان و قلمش آشکار ساخته است. پس هر تصوری که از او ترسیم کنیم ناچار صورت ناقص از آن اصل کامل است . علی آن قهرمان بی مانند فکر و روح و بیان است در هر زمان و در هر مکان .".
علل و چگونگی شهات علی (ع) هم د رسخنان جبران خلیل جبران بدین صورت انعکاس پیدا کرده است : "علی از دنیا در گذشت در حالی که شهید عظمت خود شد، از دنیا چشم پوشید در حالی که نماز میان دو لبش بود، در حالی که دلش از شوق پروردگار پر بود. عرب حقیقت مقام و قدرتش رانشناخت تا آن که همسایگان عرب، مردمی از پارس به پا خاستند و فرق میان گوهر و سنگ ریزه را شناختند . از دنیا چشم پوشید پیش از آن که رسالت خود را به صورت تام و کامل به جهان رساند. ولی پیش از آن که چشم از این زمین بپوشد، در چهره اش لبخندی می بینیم ". نیز کارلایل، فیلسوف بزرگ انگلیسی در این باره می نویسد: "در کوفه غافلگیر و کشته شد، شدت عدلش موجب این جنایت گردید، چنانکه هر کسی را مانند خود عادل می دید . پیش از مرگش درباره قاتل خود گفت : اگر زنده ماندم خود می دانم و اگر در گذشتم کار به دست شماست ،اگر خواستید قصاص نمائید، در برابر یک ضربه تنها یک ضربت زنید، اگر در گذرید به تقوا نزدیکتر است."
در پایان وظیفه انسان ها را در برابر امام علی(ع) از دیدگاه بیگانگان مرور می کنیم ، باز کارلایل گوید:" امام علی(ع)، ما نمی رسد جز آنکه او را دوست بداریم و به او عشق بورزیم، چه او جوانمرد ی بس عالی قدر و بزرگ نفس بود، از سرچشمه وجدانش خیر ونیکی می جوشید ، از دلش شعله های شور و حماسه زبانه می زد، شجاع تر از شیر ژیان بود، ولی شجاعتی ممزوج با لطف و رحمت و عواطف رقیق و رافت. همچنین، در این باره ،جرج جرداق، نویسنده کتاب ارزشمند "علی صدای عدالت انسانی "می نگارد: نزد حقیقت و تاریخ یکسان است او رابشناسی یا نشناسی، تاریخ و حقیقت گواهی می دهد که او وجدان بیدار و قهار، شهید نامی پدر و بزرگ شهیدان ، علی بن ابیطالب، صوت عدالت انسانی ، شخصیت جاویدان شرق است، ای جهان چه می شد اگر هر چه قدرت و قوت داری به کار می بردی و در هر زمان علی با آن عقلش، با آن قلبش، با آن زبانش و با آن ذوالفقارش به عالم می بخشیدی ؟
صبحدم چون آفتاب از کوه خاور سر زند بوسه اول بار بر خاک درحیدر زند
خسرو سیارگان چون سایه افتد پیش پای سجده تا بر خاک پای خواجه قنبر زند
*- دكتراي تاريخ وتمدّن ملل اسلامي،مولّف ومدرّس دانشگاه.
علی , ,ع ,، ,ی ,بن , ,علی ع ,امام علی ,از آن ,علی بن
درباره این سایت